Lỗi dùng chữ trong thiết kế

"Đừng bắt khách hàng phải tận hưởng những thiết kế đi quá xa các nguyên tắc"

1. Những đoạn văn lủng củng

Oscar Fernández, phó Giáo sư tại khoa thiết kế của trường ĐH Cincinnati, khuyên các nhà thiết kế hãy xem xét lại từ đầu đến cuối bản in thử để hiệu chỉnh lại maquete, bố trí và sắp xếp lại những khoảng trống dư thừa, những sự sắp xếp vị trí chữ một cách vô lý bằng cách đơn giản là đẩy chúng xuống dòng tiếp theo. Ta có thể xem ví dụ về 1 đoạn văn bản bên dưới để thấy được tác dụng của việc hiệu chỉnh:

"Biết quy tắc nhưng phải biết cách phá vỡ chúng để truyền đạt được ý nghĩa và cảm xúc"

Trong nghệ thuật thiết kế chữ, cũng như chuyện hẹn hò đều có những người phá vỡ nguyên tắc chung. Chẳng ai lại muốn chiến đấu với một văn bản khó đọc, cũng như người ta sẽ chuồn ngay nếu phát hiện cái không ổn của cô bạn gái cũ. Nói nôm na dễ hiểu là vậy, tuy nhiên quan điểm thế nào là một thiết kế tồi vẫn chưa được thống nhất.

Mặc dù có một vài sai sót phổ biến mà hầu hết các nhà thiết kế có thể chấp nhận được thì cũng có những ngoại lệ không được tán thành, thực chất đó là những sự phản cảm tạo ra bởi ý thích cá nhân hoặc bị viết ra bởi một lý do nào đó. Dưới đây là nhận định của một số chuyên gia thiết kế mà bạn có thể tham khảo:

Hãy dành thời gian cho kiểu chữ

David Schimmel, chủ tịch kiêm giám đốc sáng tạo của And Partners (www.andpartnersny.com): Một trong những điều gây phàn nàn nhiều nhất đó là kiểu dùng chữ tẻ nhạt. Tôi ghét phải thấy font mặc định bởi ở chúng chẳng có gì thực sự tinh tế và độc đáo cả. Theo tôi, font có ảnh hưởng khá lớn tới toàn bộ thiết kế trong việc truyền đạt ngữ nghĩa và làm tăng thêm ý nghĩa của thông điệp. Do đó, nhà thiết kế không chỉ nắm vững quy tắc mà phải biết cách phá vỡ chúng để truyền đạt được ý nghĩa và cảm xúc. Để làm tươi mới cảm xúc sáng tác, tôi phải thu thập tư liệu mọi nơi, mọi lúc, chẳng hạn giữ lại những quyển catalog và những cái nhãn mác trên sản phẩm và nhặt những tờ rơi từ những quầy thu ngân ở quán café...

Giáo sư Oscar Fernández, của khoa thiết kế trường Đại học Cincinnati: Một bước quan trọng nữa đó là phải dành thời gian để đọc kỹ bản in. Việc đó sẽ khiến bạn suy nghĩ một cách cẩn thận hơn về tính rõ ràng và khả năng đọc hiểu mà văn bản sẽ gợi lên cho người đọc. Đó cũng là cơ hội để xem xét lại tiêu đề chính, tiêu đề phụ, và cách thức chia nhỏ bản in ra cho người xem dễ đọc hiểu.

Tạo thói quen "chải chuốt"

Todd Nester – giám đốc thiết kế tại trung tâm Larsen (www.larsen.com): Một trong những căn bệnh phổ biến nhất của những nhà thiết kế là không trau chuốt lại kiểu chữ. Các từ và chữ nhìn y như là nó chỉ xuống dòng dựa vào số ký tự máy vi tính đã quy định. Chẳng hạn, những lỗi về khuôn thức (dòng cuối của một đoạn văn nằm đơn độc trên đầu của một chương trình hoặc một trang mới), lỗi về sự đứt đoạn trong khuôn thức trang (dòng đầu tiên của một chương trình xuất hiện ở cuối trang), cách sử dụng chấm câu và khoảng cách thích hợp giữa các ký tự. Cần lưu ý rằng tạp chí hằng ngày không nên cho thêm những bức vẽ hoặc sáng tạo ra những cách thể hiện những hình thù kỳ quái. Vì, đôi mắt của bạn không phải để nhìn những cái hỗn tạp mà nó phải được nhìn những cái tốt đẹp, dịu dàng và sâu sắc.

2. Những con số thú vị

Larsen’s Todd Nesser hi vọng các nhà thiết kế sử dụng thường xuyên hơn các dạng chữ số thuộc font old-style có nguồn gốc từ thế kỷ thứ 18. Các kiểu chữ số được định dạng chuẩn thường ở trên dòng cơ sở và có độ cao như nhau, còn các chữ số thuộc font old-style lại lên xuống khác nhau. "Trong đoạn copy dưới đây, chúng được xen lẫn với nhau khá đẹp. Nhưng nếu bạn sử dụng các chữ số được định dạng thì trông đoạn văn thật cứng nhắc".

Viết tắt của chữ và

"Dấu & là một dạng ký tự khá đẹp, nó làm tăng thêm tính đọc hiểu. Các từ ngữ liên kết với nhau sẽ nổi bật hơn và đọc được nhanh hơn"

Fernández lại mong rằng các nhà thiết kế đừng có phớt lờ cái dấu &. Vì nó là một lựa chọn hoàn hảo cho việc thể hiện bản in, đặt tiêu đề và thiết kế biểu tượng. "Dấu & là một dạng ký tự đẹp, làm tăng thêm tính đọc hiểu. Các từ ngữ liên kết với nhau sẽ nổi bật hơn và đọc được nhanh hơn."

“Tôi luôn chủ trương sử dụng ký tự &”, Fernández nói. Trong khi từ “và” không hề thích hợp khi đưa vào các đoạn văn dài thì dấu & lại là một lựa chọn tuyệt vời cho mọi loại hình in ấn và thể hiện các bản in - thậm chí là cả trong việc thiết kế các biểu tượng. Trong thời đại kỹ thuật số phát triển nhanh chóng này thì đó là là một biểu tượng mang ý nghĩa liên kết nhanh chóng và đơn giản. Bởi vậy ông muốn các nhà thiết kế hãy chú ý hơn về nó.

Số lượng định dạng của ký tự & gần như là vô hạn bởi ở mỗi font thì nó lại có hình dạng khác nhau, và sự vô hạn của biểu tượng đa năng này được đặc tả khá tốt trong các font Ampersands (www.fonts.com).

3. Tận dụng những thứ sẵn có

Đa phần logo sử dụng kiểu chữ thông dụng như Arial hoặc Veranda, nhưng tốt nhất bạn nên thể hiện phong phú và đa dạng hơn vì có hàng nghìn các loại font chữ hữu dụng khác. “Có thể khách hàng sẽ trả hàng nghìn đô la cho một cái logo, nhưng mà họ có thể chẳng trả xu nào cho một cái font”.

4. Khoảng cách giữa các từ ngữ

Không ai muốn đọc một văn bản có những từ này lại xen giữa các từ khác như ở các trò chơi đố chữ trong báo. Việc chú ý tới khoảng cách, đặc biệt là khoảng cách giữa chữ viết hoa và chữ thường là điều cần thiết, nhất là khi trình bày bản in và một số thứ khác như danh thiếp hoặc phần header-footer trên văn bản. Ví dụ từ Fax, không nên để nó nhìn giống như một chữ F kéo theo ax được.

Sử dụng kiểu chữ không theo luật để thể hiện ý định nào đó

Tờ rơi thông tin cho hội nghị AIGA năm 1999 trông thật sự ngờ nghệch, nhưng được tạo ra hoàn toàn có chủ ý. Được thiết kế bởi một đội ngũ không chuyên, tờ rơi này mang mục đích thu hút, phóng đại và để tán dương cái nhìn hiện thực. Các nhà thiết kế của công ty Funny Garbage (www.funnygarbage.com) đã đặt mình vào vị trí của những người không chuyên và phá vỡ quy luật tạo chữ một cách phóng túng. Bản in đó mô tả nét nổi bật của các font chữ được sắp xếp có thứ tự từ Abbess tới Xebec.

Sự pha trộn các kiểu chữ

Thông thường Schimmel không ưa những bản thiết kế chứa cùng lúc nhiều hơn một hoặc hai kiểu chữ, nhưng cũng có một số ngoại lệ. Một mẩu AIGA mang chủ đề Las Vegas đã bắt mắt ông ây mặc dù nó sử dụng tới hơn 40 kiểu chữ khác nhau. Dòng dưới cùng sử dụng loại chữ in đậm với ý nhấn mạnh là sẽ đáp ứng mọi điều đã ghi trong bản in và có thể hơn thế nữa, chứ không phải là đi ngược lại ý nghĩa của câu nói đó.

5. Sử dụng sai font chữ

Đối với Dave Bull, thành viên lâu năm của Shift Global, ông cảm thấy rất bực mình bởi hiện nay có khá nhiều tiêu đề (phim, sách báo...) sử dụng font Trajan. Bởi Trajan là kiểu chữ cổ có sự cân xứng đều nên có khả năng nó là lựa chọn đúng cho phim Gladiator (Võ sĩ giác đấu), và thông thường "Nó được sử dụng để tạo ấn tượng thay cho những cái tương xứng khác ít hiệu quả hơn".

Sử dụng thích hợp: SCENT OF A GLADIATOR

Không thích hợp: HIDEOUS PINK NIGHTIE

6. Sử dụng sai các dấu nháy

Có thể nhận thấy rằng phần lớn các lỗi sai về kiểu dùng chữ rơi vào các dấu nháy đơn hoặc kép. Theo Wink's Richard Boynton, sự vi phạm phổ biến nhất lại xuất hiện ở những cái logo, dấu nháy foot (΄) hoặc inch (") bị sử dụng nhầm với các dấu ngoặc trích dẫn (` '," ") hoặc các dấu ngoặc trái phải (')

Trong quá trình thiết kế, bạn hãy vứt bỏ cái tư tưởng chuyên môn của mình. Ví dụ bản thiết kế phía trên, trang bên phải trộn lẫn các font có niên đại hoàn toàn khác nhau và chẳng hề liên quan gì đến nhau cả. Chẳng hạn, trong phần giới thiệu về thông tin giới thiệu sử dụng kiểu font chữ mặc định của máy tính bởi vì nó hẳn là một lựa chọn đúng phù hợp với nhãn quan của những người không chuyên về đồ hoạ. Girardi kể rằng, “Điều mà tôi nhớ nhất về bản thiết kế này đó là Helene và tôi đã cố vượt qua sự chuyên môn của bản thân bằng cách sử dụng những cách bố trí thực sự khác, thậm chí là đưa càng nhiều những cái trái với quy luật thiết kế vào một trang càng tốt”. “Chúng tôi tìm những kiểu font mà chúng tôi không hề thích và ép bản thân phải sử dụng chúng”.

Tạo ra những lỗi ngớ ngẩn

Ở trang báo bên dưới phía bên trái, các nhà thiết kế đã cố ý căn lề một cách kém thẩm mỹ. Rất dễ dàng để nhận thấy ở hàng trên khoảng cách giữa các chữ rất linh tinh, đặc biệt là ở dòng đầu tiên, cũng giống như cái cách bẻ chữ conference, trông thật kỳ cục. Phần tiêu đề lại sử dụng một kiểu font rất loè loẹt - Fourth of July - được chọn với mục đích truyền hứng khởi tới người đọc bởi vì phần thông tin phía dưới đã sử dụng kiểu chữ tầm tầm và nhạt nhẽo. Silverman, một nhà thiết kế nghiệp dư, cho rằng, thông thường hãy cố gắng làm cho font chữ được thể hiện sống động và lý thú, và hãy lờ hẳn cái phần thân đi, làm cho phần tiêu đề đối lập hẳn so với phần thân bài.

Về tác giả: Michelle Taute (michelle@michelletaute.com) là một ký giả đồng thời là một biên tập viên tự do. Ông là chuyên gia trong các chủ đề về thiết kế và hiện đang làm việc tại trường ĐH Cincinnati.

Tài liệu tham khảo:

Type rules!, tác giả Ilene Strizver, $45, NXB John Wiley & Sons (biên tập lại vào tháng 1/2006), www.wiley.com

Lapsing into a Comma, tác giả Bill Walsh, $14.95, NXB McGraw-Hill, www.mcgraw-hill.com

Eats, Shoots & Leaves: The Zero Tolerance Approach to Punctuation, tác giả Lynne Truss, $19.95, NXB Gotham Books, www.penguinputnam.com

About Face:Reviving the Rules of Typography, tác giả David Jury, $30, NXB RotoVision, www.rotovision.com